نامهای زیبای پارسی
گردآورنده: مهندس منوچهر کارگر
1390
برای دریافت کتاب ، با آدرس زیر تماس بگیرید:
Manouchehr.kargar@gmail.com
سخني کوتاه با خوانندگان
در سال 1384 خورشیدی برآن شدم تا با تجدید نظر و ویرایش دوباره این دفتر را از وجود نامهای بیگانه و یا از ریشه بیگانه که در درازای تاریخ در زبان ما جای گرفته بود ند پالایش دهم ।
تاریخچه نام و نامگذاری
تا آنجا که ما اطلاع داریم تا قبل از حمله اعراب به ايران و انحطاط شاهنشاهي ساساني بيشتر نامهاي ايرانيان، نام هاي پارسي بوده ।
پس از اشغال ايران توسط اعراب و استقرار حکومت خلفا ، در ايران ، بيشترين نامها از نام امرا و حکام و سرداران و خلفا و بزرگان عرب و خصوصا نامهاي خاندان نبوت و امامت اقتباس مي شده است ।
در حمله مغول به ايران نامهاي مغولي نيز رايج گرديد . ( تیمور – چنگیز ...)
دردوران سلطنت صفويه بيشترين نامها، نام افراد خاندان امامت(دوازده امام) بود .( حسین – علی – حسن – تقی – فاطمه –زهرا – زینب – سکینه – رقیه – جواد ...)
در دوران سلطنت رضاشاه به دفاتر ثبت احوال ابلاغ گرديد تاآنجا که ممکن باشد مردم را بسوي انتخاب نامهاي ايراني اصيل راهنمايي كنند و از انتخاب نامهاي خارجي و خصوصا عربي و نا مآنوس براي افراد خود داري نمايند .
در دوران حکومت جمهوري اسلامي ، به دفاتر ثبت احوال دستور داده شد تا ازانتخاب نامهاي ويژه اي خود داري شود و مردم را به نامگذاري فرزندانشان با نام خاندان نبوت و امامت تشويق کنند و همچنين دفاتري باين منظور در نظر گرفته شد که نام هاي غير مجاز را در آن گنجانيده بودند که به هيچ عنوان نمي توانند آن نامها را براي عزيزان خود انتخاب نمايند. تا قبل از رئيس الوزرايي سردارسپه(رضا شاه بعدي) در ايران ايرانيان نام خانوادگي نداشتند و افراد را با نام و مشخصات ويژه او و يا نام پدر و جد و غيره ميشناختند . براي نمونه کسي که شغلش نانوا ( خباز ) بود و نامش حسن ، او را حسن نانوا يا حسن خباز ميناميدند . اغلب ممکن بود افراد متعددي در يک محل داراي همان نام و شغل باشند . در نتيجه براي مشخص نمودن فرد خاصي بايستي از مشخصه ديگري براي معرفي او استفاده مي کردند. اگر نام پدر يکي تقي و نام پدر ديگري فرامرز بود، اولي را بنام حسن مشهدي تقي و يا حسن کربلايي تقي ، حسن حاجي تقي و غيره (درصورتيکه به زيارت آن اماکن رفته بود ) نام مي بردند و ديگري را حسن ميرزا فرامرز( در صورتيکه پدرش کوره سوادي داشت ) و يا حسن مشهدي فرامرز ، حسن کربلايي فرامرز ، حسن حاجي فرامرز نام ميبردند .
درسال ۱۳۰۳ شمسي آئين نامه ثبت احوال به تصويب هيئت وزيران رسيد و در ۱۴ خرداد ۱۳۰۴ قانون سجل احوال مشتمل بر شانزده ماده براي صدور ورقه هويت و تعيين نام خانوادگي افراد از طرف مجلس شوراي ملي تصويب شد.
دراين قانون مقرر شده بود درهر حوزه ثبت احوال فقط يکنفر مجاز به داشتن يک نام خانوادگي براي خود و خانواده اش باشد و اگر فردي ديگر بخواهد همان نام خانوادگي را براي خود وخانواده اش انتخاب نمايد بااجازه کتبي صاحب اوليه واصلي آن نام خانوادگي مجازگردد. به همين منظور در سراسر کشور و در کليه حوزه هاي ثبت احوال دفتري وجود داشت و دارد که نام خانوادگي کليه افرادي راکه شناسنامه برايشان صادرشده ثبت کرده اند.
در اين مرحله انتخاب نام خانوادگي براي افراد مشکلات بسياري را همراه داشت . زيرا تعدادافراد درخواست کننده بسيار و تعداد نام هاي قابل استفاده براي آنان محدود بود. به همين علت از سوي دفاتر ثبت احوال ابتکاري بکاررفت تا افرادي را که نميدانستند چه نامي را براي نام خانوادگي خود انتخاب کنند ياري مي داد . باين ترتيب که اگر فردي مراجعه مي کرد تا نام خانوادگي براي خود و خانواده اش انتخاب نمايد وخود پيشنهادي نداشت، از سوي مامور ثبت احوال از او سئوال ميشد که شغلش چيست؟
مثلا پاسخ مي شنيد: تاجر، طلا ساز ، دهقان ، کارگر، کشاورز، قصّاب، خبّاز، صبّاغ ، رزّاز، سنگتراش، خشت مال ،خميرگير، متولّي امامزاده يامسجد ، نقّاره چي ، مقنّي (چاه کن) ، پيله ور، پينه دوز ، ميرآب ، دشتبان ، خركچي ، مسگر ،آسيابان ، صياد، بزّاز، مارگير ، پيشنماز ، عطّار، بقّال ، تفنگ ساز ، کوره پز ، کوزه گر و ......آنگاه در صورتيکه شخص ديگري با همان نام در آن حوزه ثبت احوال وجود نداشت اين شخص را نام خانوادگي کشاورز و يا ..... مي داد . حال اگر قبلا کسي ديگر اين نام را انتخاب کرده بود و حاضر نبود اجازه نامه کتبي بدهد که درخواست کننده تازه از آن نام استفاده نمايد از او سئوال ميکرد : اهل كجايي؟ پاسخ مي شنيد اهل مازندران .
در صورتيکه شخص سومي با اين مشخصات نام نگرفته بود ، فورا نام خانوادگي کشاورز مازندراني را براي او انتخاب ميکرد و باين ترتيب بسياري از افراد بي سواد بدون آنکه خود نقشي در انتخاب نام خانوادگي خود داشته باشند، داراي نامي مي شدند که ممکن بود فرزندان آنان که در دورانهاي بعد درجامعه اي مدرن زندگي ميکردند و مشاغل آبرومندي را برعهده ميگرفتند ، اين انتخاب را شايسته خود ندانسته واز بيان نام خانوادگي خويش شرمسارباشند .
بطور يقين انتخاب نام خانوادگي براي افراد خانواده هاي مرفه خصوصا آنانکه سواد داشتند و مشاغل ديواني را عهده دار بودند و يا القاب و عناوين خاصي را در اختيار داشتند ، مشکلي را بوجودنمي آورد.
نکته مهم اينکه انتخاب نام و نام خانوادگي يک انتخاب شخصي ميباشد و سليقه و دانش انتخاب کننده نام ميتواند نقشي مهم و موثر درانتخاب يک نام زيبا، خوب ، و بامعني داشته باشد .
اما چرا با توجه به اين نکته که در حال حاضر دهها فرهنگ نامهاي ايراني منتشر شده ، تصميم به انتشار اين مجموعه گرفته ام !
پاسخ اين است که کليه فرهنگهاي موجود با نامهاي مختلف سخن از نامهايي دارند که ايرانيان دردورانهاي مختلف براي خود وفرزندانشان انتخاب کرده اند و نامهای ایرانی نامیده میشوند حال آنکه تمام آن نامها پارسی نيستند .
و همانگونه که درسطوربالا گفته شد اغلب :عربي ، ترکي ، مغولي ، يوناني ، ارمني و گويشهاي محلي کردي ،بلوچي ، ترکمن ، طبرستاني ، مازندراني و غيره و یا از ریشه آنها میباشند .
***
ويژگيهاي اين مجموعه بشرح زير است :
۱ـ کليه نامهاي موجود در اين مجموعه پارسی ميباشند .
۲ـ نامها دردو گروه جداگانه براي دختران وپسران درنظرگرفته شده است.
۳ـ نامهايي که براي هردوجنس زن ومرد مشترک بوده با علامت ستاره(*) مشخص شده اند.
۴ـ اين مجموعه براي انتخاب نام كوچك ونام خانوادگي هردو درنظر گرفته شده است.
۵ـ براي نامهاي خانوادگي ميتوان علاوه برنامهاي موجود بااضافه نمودن پيشوندويا پسوند مناسب به نامهاي موجوددراين مجموعه نامهاي جديدي را براي نام خانوادگي بوجود آورد . براي نمونه اگر کسي نام خانوادگي «سينا» را انتخاب کرده باشد و شخص ديگري نتواند درآن حوزهء ثبت احوال آن نام را انتخاب كند، ميتوان با اضافه كردن پيشوند يا پسوند« پور» يا« زاده» يا «ئي»، «يي» يا «نيا» نامهاي خانوادگي جديدي مانند پورسينا ، سيناپور، سينا زاده ، سينائي ، سينايي، سينا نيا را بوجود آورد و يا آنکه از ترکيب دو نام يک نام خانوادگي جديدي را درست کرد مانند: هوشنگ آزاد تبريزي و غيره .وبرای نامهای کوچک میتوان از دونام همراه استفاده کرد مانند : امیرپرویز – امیر هوشنگ- نیک آهنگ – مهرآسا – ماه منیر-مهر منیر- مهرپور – مهین دخت – پروین دخت – نیکوچهره – مینو چهره – پیرداد و غیرو .
۶ ـ نامهاي موجود براي نامگذاري(نام كوچك ويا نام خانوادگي) هردو مناسب هستند. وازآنجائيكه انتخاب نام و نام خانوادگي يک انتخاب شخصي است، لذا دانش وسليقه شخص انتخاب کننده ميتواند نقش موثري درانتخاب يک نام خوب و پربارداشته باشد. ميتوان گفت انتخاب نام خوب ، هنر است و آنانکه دانش کافي براي يافتن نام زيبا و مناسب ندارند بهتر است از مشورت با افراد با سواد و خوش سليقه و آگاه و مطلع دريغ نورزند .
۷ ـ براي انتخاب يک نام كوچك و يا نام خانوادگي بايستي نکاتي چند را مد نظر داشت :
اول اينکه ، نام انتخابي داراي آهنگ و معني زيبا و مطلوب باشد .
دوم آنکه ، همآهنگي بين نام كوچك و نام خانوادگي وجود داشته باشد .
سوم آنکه ، در ترکيب نام كوچك و نام خانوادگي اين نکته مورد توجه قرار گيرد که هيچگاه نام كوچك و نام خانوادگي هردو طولاني و بلند نباشند و حتي الامکان در صورت ضرورت انتخاب يک نام خانوادگی (طولاني و بلند)از نامهاي كوچك (کوتاه)و در صورت انتخاب نام کوچک ( طولانی و بلند) از نام خانوادگی ( کوتاه) استفاده شود تا همآهنگی و زیبائی رعایت شده باشد . از نام خانوادگي بلند و طولاني و براي نامهاي كوچك (طولاني و بلند) از نامهاي خانوادگي کوتاه استفاده شود تا توازن و هماهنگي لازم رعايت شود .
۸ـ سعي شده معروف ترين معني و مفهوم و موارد استعمال کليه نامهاي موجود در مقابل نام ذکر شده باشد تا در زمان انتخاب نام ، انتخاب کننده به معاني و مفاهيم و موارد استعمال آن آگاه باشد .
۹ ـ کليه نامهاي موجود در اين مجموعه نامهاي پارسی يي است که در گذشته و حال مورد استفاده قرار گرفته و يا مي گيرند و نامي وجود ندارد که تا کنون کسي آنرا انتخاب نکرده باشد .
۱۰ – ازانتخاب نام هاي پارسی نازيبا و يا با معناي نا زيبا و يا داراي بار منفي خودداري گرديده است .
۱۱ – تلفظ اسامي با آوانگاري لاتين تكميل شده است .
۱۲ – ريشه اسامي تا حدود امكان ذكر گرديده است .
پاريس: مهندس منوچهرکارگر
